Salyangoz

Salyangoz bir tür yumuşakça olup Orthogastropoda sınıfındaki kabuklu bir canlı türüdür. Dünyanın dört bir yanında farklı iklimlerde yaşayabilen dayanıklı canlılardır. Hem tatlı suda, hem denizde hem de karada yaşayabilirler. Salyangozlar, kabukları ve yumuşak vücutları ile tanınan yavaş hareket eden canlılardır. Kabukları sert ve sarmal şeklinde olup hem koruyucu bir zırh hem de barınak görevi görür. Türlerine göre renk, desen ve boyutları değişebilir. Yaşam alanlarına göre türleri oluşur.

Salyangoz Türleri

Kara, tatlı su ve deniz olmak üzere üç ana gruba ayrılırlar;

Kara salyangozları genellikle nemli ortamlarda bulunur ve bitkilerle beslenirler. En bilinen kara salyangoz türlerinden biri, dünyanın en büyük kara salyangozu olarak bilinen Afrika Dev Salyangozu (Achatina achatina) olup, 30 cm’ye kadar büyüyebilir. Avrupa’da yaygın olarak görülen Bahçe Salyangozu (Cornu aspersum) bitkilerle beslenirken, Şeritli Salyangoz (Cepaea hortensis) kendine özgü sarı ve kahverengi çizgili kabuğuyla dikkat çeker. Ayrıca Romana Salyangozu (Helix pomatia) Fransız mutfağında “escargot” olarak tüketilen bir türdür. Keçi Boynuzu Salyangozu (Otala lactea) ise Akdeniz iklimine uyum sağlamış bir türdür.

Tatlı su salyangozları göller, nehirler ve bataklık gibi sulak alanlarda yaşarlar. Akvaryum dünyasında oldukça popüler olan Elma Salyangozu (Pomacea bridgesii), su altı bitkileriyle beslenir ve suyu temizleme görevine sahiptir. Benzer şekilde Ramshorn Salyangozu (Planorbidae) da akvaryumlarda suyun kalitesini korumaya yardımcı olur. Çamur Salyangozu (Lymnaea stagnalis) bataklıklarda yaşarken, Asya Çamur Salyangozu (Bellamya chinensis) Çin’de yaygın bir tatlı su salyangozudur. Kaplumbağa Salyangozu (Viviparus viviparus) ise Avrupa’daki tatlı sularda yaşamını sürdürmektedir.

Deniz salyangozları ise resiflerde, kumlu diplerde veya kayalıklarda yaşar ve bazı türleri oldukça zehirlidir. Koni Salyangozu (Conus spp.) son derece zehirli olup, bazı türleri insanı öldürebilecek güce sahiptir. Deniz Tavşanı (Aplysia spp.) büyük ve yumuşak vücutlu bir otçul türdür. Mureks Salyangozu (Murex pecten) tarih boyunca mor boya üretiminde kullanılmıştır. Ayakkabı Salyangozu (Crepidula fornicata) kabuk şekli nedeniyle terlik salyangozu olarak da bilinir. Deniz Kulağı (Haliotis spp.) ise sedefli kabukları nedeniyle ticari değere sahiptir.

Türkiye’de Hangi Tür Salyangozlar Bulunur?

Türkiye’de 40’tan fazla kara salyangozu türü bulunmaktadır. Bahçe Salyangozu (Cornu aspersum) ülkenin birçok bölgesinde yaygınken, Helix lucorum (Türk Salyangozu) özellikle ormanlık alanlarda rastlanan bir türdür. İstanbul Şeritli Salyangozu (Cepaea vindobonensis) İstanbul çevresinde görülürken, Keçi Boynuzu Salyangozu (Otala lactea) Akdeniz ve Ege kıyılarında yaygındır. Türkiye’de zehirli salyangoz türü bulunmamaktadır.

Salyangozlar Nasıl Beslenir?

Salyangozların beslenme alışkanlıkları yaşadıkları bölgeye bağlı olarak değişir:

• Kara salyangozları genellikle bitki yaprakları, sebzeler ve meyvelerle beslenir. Bahçelerde görülen bazı türler, sebzeleri yiyerek tarım zararlısı haline gelebilir.
• Tatlı su salyangozları algler, ölü bitkiler ve bazen küçük organizmalarla beslenir.
• Deniz salyangozları ise yosun, plankton ve bazı küçük deniz canlılarıyla beslenebilir. Etçil türleri de vardır; bunlar küçük kabukluları ve balıkları avlar.

Bazı salyangozlar radula adı verilen tırtıklı bir dil yapısına sahiptir ve bu sayede yiyeceklerini öğütebilirler.

Salyangozlar Nasıl Çoğalır?

Salyangozlar hem eşeyli hem de eşeysiz üreyebilirler. Kara salyangozlarının çoğu hermafrodittir, yani hem dişi hem de erkek üreme organlarına sahiptirler. Çiftleşme sırasında her iki birey de yumurta bırakabilir. Deniz ve tatlı su salyangozları arasında sadece dişi ve erkek bireyler ile üreyen türler de vardır. Yumurta bırakan salyangozlar, yumurtalarını nemli ortamlara veya suya bırakır. Yumurtalar belirli bir sürede çatlayarak küçük salyangozlar dünyaya gelir.

Dünyanın En Büyük ve En Küçük Salyangoz Türleri

Salyangozlar, boyut olarak büyük farklılıklar gösterebilir:

• En Büyük Salyangoz: Afrika Dev Salyangozu (Achatina achatina) olup, 30 cm uzunluğa ve 1 kg ağırlığa ulaşabilir.
• En Küçük Salyangoz: Angustopila dominikae türü olup, 0,86 mm çapındadır ve bir toplu iğne başından daha küçüktür!

Salyangozlar Ne Kadar Yaşar?

Salyangozların ömrü türüne göre değişir. Küçük salyangozlar genellikle 2-5 yıl yaşarken, bazı büyük kara ve deniz salyangozları 20 yıla kadar yaşayabilir.

Salyangozların En İlginç Özellikleri;

• Dişleri vardır! Bazı türlerde 25.000’den fazla mikroskobik diş bulunur.
• Mukusları özel bir yapıya sahiptir. Salyangoz mukusu tıbbi ve kozmetik ürünlerde kullanılır.
• Kabuklarını kendileri oluşturur ve büyütürler. Kabuk, zamanla salyangozla birlikte büyür ve kırılırsa kendiliğinden tamir edilebilir.

Salyangozlarla İlgili Sık Sorulan Sorular

1. Salyangozlar gerçekten yavaş mı?

Evet, salyangozlar oldukça yavaştır. Kara salyangozları saatte yaklaşık 1,3 cm  hızla hareket eder.

2. Salyangozlar zehirli midir?

Çoğu salyangoz insanlara zarar vermez. Ancak koni salyangozu (Conus türleri) gibi bazı deniz türleri zehirli olup ölümcül olabilir.

3. Salyangozlar evde beslenebilir mi?

Evet, özellikle Afrika Dev Salyangozları bazı ülkelerde evcil hayvan olarak beslenmektedir. Ancak bazı ülkelerde çevresel riskler nedeniyle beslenmeleri yasaktır.

4. Salyangozlar duyar mı?

Hayır, salyangozların kulakları yoktur ve işitme duyuları gelişmemiştir. Ancak titreşimleri algılayabilirler.

5. Salyangozlar gerçekten uyur mu?

Evet, salyangozlar günlerce, hatta aylarca sürebilen uyku döngülerine sahiptir.

6. Türkiye’de kaç salyangoz türü vardır?

Türkiye’de 40’tan fazla kara salyangozu türü olduğu bilinmektedir. Zehirli bir tür bulunmamaktadır.

7. Salyangoz kabuğunu terk eder mi?

Hayır, salyangozlar kabuklarının içinde yaşar ve onu terk edemezler. Kabuğu zarar görürse kendiliğinden onarabilirler.

Bu türün en büyüğünü Emaar Akvavryum’da görebileceğinizi biliyor muydunuz? Dev Afrika Salyangozu (Achatina fulica) siz ziyaretçilerini bekliyor.