Yaz ayları geldiğinde içimiz kıpır kıpır olur ya… Tatil planları yapılır, doğaya kaçmak isteriz. Ama son yıllarda ne yazık ki yaz mevsimiyle birlikte kalbimizi yakan bir başka gerçek de geliyor: orman yangınları. Her yıl hektarlarca orman kül oluyor, binlerce canlı yuvasını ya da canını kaybediyor, biz de içimiz parçalanarak haberleri izliyoruz.
Bu yazımızda hem bu yangınlara karşı neler yapabileceğimizi konuşalım hem de neden ormanlar bu kadar kıymetli, birlikte hatırlayalım istedik.
Türkiye'nin En Güzel Ormanları
Türkiye, doğal zenginlikleri açısından şanslı bir ülke. Karadeniz’in yemyeşil yaylalarından Akdeniz’in kızılçam ormanlarına kadar her köşede başka bir doğa harikası var. İşte sadece birkaç örnek:
- Yenice Ormanları (Karabük): Avrupa’nın en değerli ormanları listesine giren bu bölge, devasa kayın ağaçları ve oksijen deposu atmosferiyle doğaseverlerin gözdesi.
- Kazdağları (Balıkesir-Çanakkale): Mitolojik hikâyelere ev sahipliği yapan bu dağlar, endemik bitkileri ve bol oksijeniyle “Türkiye’nin ciğeri” olarak anılıyor.
- Olympos – Beydağları Milli Parkı (Antalya): Denizle ormanın iç içe geçtiği bu bölgede, kızılçamların gölgesinde tarih ve doğa iç içe.
- Karagöl Ormanları (Artvin): Doğu Karadeniz’in derin vadileri ve buzul gölleriyle doğa severler için adeta saklı bir cennet.
Ormanlar Neden Bu Kadar Hayati?
Bir orman sadece ağaçlardan ibaret değil. Orman demek; nefes almak demek, su bulmak demek, canlılık demek.
- Oksijen üretir. Bir hektar orman, 40 kişinin yıllık oksijen ihtiyacını karşılar.
- Su kaynaklarını korur. Yağmuru toprağa emdirir, kuraklığı engeller.
- Binlerce canlıya yuva olur. Her dalda bir sincap, her kökte bir böcek, her yaprakta bir yaşam.
- İklimi dengeler. Sıcaklık farklarını azaltır, karbonu emer, hava kalitesini artırır.
- Ruhumuza iyi gelir. Ormanda yürüyüş yapmak sadece fiziksel değil, zihinsel olarak da rahatlatır.
Yangınlar Neden Oluyor?
Bunu yazmak içimizi acıtıyor ama gerçek şu ki, Türkiye’de çıkan orman yangınlarının %90’ı insan kaynaklı. Bir sigara izmariti, söndürülmemiş kamp ateşi, arabadan atılan cam şişe… Bunlar küçük gibi görünüyor ama ormanı saniyeler içinde yok edebiliyor.
Peki Ne Yapabiliriz?
Bu iş sadece yetkililerin görevi değil. Her birimiz hem bireysel olarak hem toplum içinde sorumluluk almalıyız.
Bireysel olarak:
- Piknikte ateş yakıyorsak mutlaka söndürmeliyiz. “Bir şey olmaz” demeyin.
- Ormanlık alanda sigara içmeyin, içiliyorsa izmarit asla doğaya atılmamalı.
- Cam şişe, plastik gibi maddeleri doğaya bırakmayın. Cam, büyüteç etkisi yapar.
- Yangın gördüğünüzde hemen 112’yi arayın. “Biri arar” demeyin, siz arayın.
- Çocuklara doğa sevgisi kazandırın. Canlıların hayatlarının ne kadar kıymetli olduğundan bahsedin. Onlar neyi severse, onu korur.
Toplum olarak:
- Gönüllü gruplara, fidan dikimlerine, eğitimlere katılabiliriz.
- Sosyal medyada sadece “yangın çıktı” paylaşmak değil, önleyici bilgilendirme yapmak önemli.
- Yaşadığımız yerdeki belediyelere, kaymakamlıklara yangınla ilgili eksiklikleri bildirebiliriz.
Doğa Bize Değil, Biz Doğaya Muhtacız
Doğada her şey birbirine bağlı. Orman yanarsa, su azalır; su azalırsa tarım zorlaşır; bu da hem doğayı hem ekonomiyi etkiler.
Ve unutma, ormanları korumak sadece ağaçları değil, geleceğimizi korumaktır.
Eğer bu yazıyı okuyorsan, sen zaten duyarlısın demektir. Bir kişiye bile bu yazıyla dokunabilirsek, belki bir ağaç daha kurtulur.
Gelin bu yaz, sadece tatil planı değil, doğayı koruma planı da yapalım.
Sık sorulan sorular ve ilişkili cevaplar
Orman yangınlarının başlıca sebepleri insan kaynaklıdır: kontrolsüz ateş yakma, sigara izmariti, anız yakma ve dikkatsizlik. Ayrıca iklim değişikliği, artan sıcaklıklar ve kuraklık da yangın riskini artırır.
Nasıl önlenir?
- Ormanda ateş yakmaktan kaçının.
- Cam, plastik ve yanıcı madde bırakmayın.
- Yangın gördüğünüzde 112’yi arayın.
- Yaz aylarında ormana araçla girmeyin.
Ağaçlar karbondioksiti emer, oksijen üretir ve havayı temizler. Erozyonu önler, su döngüsünü destekler, biyoçeşitliliği artırır. Aynı zamanda şehirleri serinletir ve ruh sağlığına olumlu katkı sağlar.
Ormanlar yağmuru toprağa hapseder, yer altı sularının oluşmasını sağlar ve göllerin/akarsuların beslenmesine katkıda bulunur. Orman kaybı, kuraklık ve su kıtlığı riskini artırır.
- Derhal 112’yi arayarak yangını bildirin.
- Yangın alanına yaklaşmayın.
- Etrafınızdakileri uyarın, yardım çağırın.
- Ev ya da kamp alanındaysanız su dolu kaplar hazırlayın.
- Yetkililerden talimat almadan bölgeyi terk etmeyin.
- Plastik tüketimini azaltın.
- Su ve enerji tasarrufu yapın.
- Geri dönüşüm alışkanlığı kazanın.
- Toplu taşımayı tercih edin.
- Doğaya çöp atmayın.
- Bilinçli alışveriş yapın.
Sürdürülebilir yaşam, kaynakları gelecek nesilleri düşünerek kullanmaktır.
- Yerel ve mevsimlik gıdalar tercih edin.
- Yenilenebilir enerji kaynaklarını destekleyin.
- Tek kullanımlık ürünlerden uzak durun.
- Az tüket, çok değerlendir.
Ormanlar; su kaynakları, tarım, hayvancılık, turizm ve sağlık üzerinde büyük rol oynar. Yangınlar; tarım kaybı, sağlık giderleri, su ve hava krizi gibi ekonomik zararlara neden olabilir.
- Onlarla doğaya çıkın.
- Hikâyeler ve çizgi filmlerle anlatın.
- Ağaç dikme, çöp toplama gibi etkinliklere katılın.
- Onlara iyi örnek olun; çocuklar davranışla öğrenir.
- Doğa dostu otelleri tercih edin.
- Kamp yaparken çöp bırakmayın.
- Ormanlık alanlarda ateş yakmayın.
- Endemik bitkileri koparmayın, hayvanlara yaklaşmayın.
İklim değişikliği, orman yangını riskini artırır, zararlı böcek türlerinin yayılmasına neden olur ve ormanların kurumasına yol açar. Bu da ekosistemin bozulmasına ve karbon emiliminin azalmasına sebep olur.
Dünya genelinde en çok orman yangını çıkan ülkeler şunlardır:
- Brezilya: Amazon Ormanları, yılda binlerce kez yanıyor. Özellikle tarım ve hayvancılık için bilinçli yakımlar yapılıyor.
- Avustralya: Kuraklık, aşırı sıcaklar ve rüzgarlar nedeniyle her yıl büyük yangınlar yaşanıyor.
- ABD: Özellikle Kaliforniya eyaletinde yılda yüzlerce büyük yangın çıkıyor.
- Rusya: Sibirya bölgesi de dahil olmak üzere devasa orman yangınları yaşanıyor.
- Kanada: 2023’te kaydedilen en büyük yangın sezonunu yaşadı; milyonlarca hektar orman kül oldu.
Bu ülkeler iklim değişikliği, insan hatası ve altyapı eksikliği gibi nedenlerle risk altında.
Dünyada:
Her yıl ortalama 4,5 milyon hektar orman yanıyor.
Bu, yaklaşık 6 milyon futbol sahası büyüklüğüne eşittir. (1 futbol sahası ≈ 0,7 hektar)
Türkiye’de:
Son yıllarda yıllık ortalama 20.000 hektar orman alanı yanıyor.
Bu da yaklaşık 28.500 futbol sahası büyüklüğüne denk geliyor.
2021 yılı bu açıdan en kötü yıldı; sadece o yıl 139.000 hektar orman yandı — bu, neredeyse 200.000 futbol sahası demek!
